Şeyh Hasan Haydar Divanı (İnceleme-Tenkidli Metin)

Bu eser, 2012 yılında doktora tezi olarak hazırlanan “Şeyh Hasan Haydar Divanı (İnceleme-Tenkidli Metin) isimli çalışmanın birtakım değişiklikler yapılmış hâlidir. Çalışmanın konusu XIX. yüzyılda yaşamış olan Bektaşî ve Rifâî meşrep bir Osmanlı şairi Şeyh Hasan Haydar'ın şimdiye kadar üzerinde ayrıntılı bir inceleme yapılmamış divanıdır. Kütüphane taramaları sonucu Şeyh Hasan Haydar Divanı'nın iki nüshası tespit edilmiştir. Bu çalışma, iki nüshaya dayandırılmıştır.

Çalışma, önsöz, giriş, üç ana bölüm ve sonuç kısımlarından meydana gelmiştir. Girişte Şeyh Hasan Haydar'ın yaşadığı XIX. yüzyılın sosyal ve kültürel özellikleri ve şiirlerinde çokça atıfta bulunduğu için Bektaşîlik, Rifâîlik, Kerbelâ, On İki İmam ile Ehl-i Beyt üzerinde ana hatlarıyla durulmuştur. Okuyucunun bu bilgilere istinaden Şeyh Hasan Haydar'ın şiirlerini daha iyi anlayacağı kanaati taşımaktadır. Birinci bölümde Şeyh Hasan Haydar'ın hayatı hakkında bilgi verilmiştir. Aşağı yukarı mevcut kaynaklar taranmasına rağmen şair hakkında bir yerde bilgi bulunamamıştır. Şiirlerinden çıkarılan ipuçlarına ve tarih manzumelerinden elde edilen bilgilere göre bu bölüm yazılmıştır. İkinci bölümde Şeyh Hasan Haydar Divanı'nda yer alan şiirler, şekil ve muhteva bakımından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Divanda yer alan nazım şekilleri ve vezinler tablolar halinde gösterilmiş, grafikler yoluyla da yüzdelik dağılımları sergilenmiştir. Şimdiye kadar yapılan birçok çalışmada kafiye konusu divan şiirindeki kendi konumunda ele alınmamıştır. Şeyh Hasan Haydar'ın şiirlerindeki kafiye mevzusu teferruatlı biçimde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Muhteva özellikleri başlıklı kısımda giriş kısmında bilgi verilen konularla ilgili örnek beyitler verilerek Divan'daki görünümlerinden bahsedilmiştir. İnceleme kısmında örnek olarak verilen beyitlerden birkaçı hariç diğerlerinin hepsi Milli Kütüphane nüshasından alınmıştır. Bu sebeple Milli Kütüphane nüshasının kısaltması olan (M) harfi yazılmamıştır. Örnek alınan beyitlerin sonuna parantez içinde tarafımızdan verilen şiir numarası ve şiir içindeki beyit numarası verildi. Üçüncü bölümde Şeyh Hasan Haydar Divanı'nın tenkidli metni sağlam bir şekilde verilmeye çalışılmıştır. Burada halen mevcut iki yazma nüshayı esas alınmıştır. Divan müretteb olmadığından bütün şiirlere sıra numarası verilmiştir. Karşılaştırmada her iki nüshada da içinden kolay kolay çıkılmayacak çok kötü bir yazı ve büyük imla hatalarına muhatap olunmuştur. Yazma nüshalarda okunamayan kelimeler orijinalinden kopyalanıp tenkidli metindeki yerlerine yerleştirilmiştir. Okunup ama anlam verilemeyen ve sözlüklerde manası bulunamayan kelimelerin yanına ise (?) koyulmuştur. Vezni bozuk mısraların sonuna (*) simgesi koyularak o mısranın vezninin bozuk olduğuna işaret edilmiştir.