Kahir Ekseriyet

Bu çalışma, 93' Harbi ve Ayastefanos-Berlin konferanslarıyla doğan Ermeni (nüfus) meselesinin 1920 Moskova ve 1923 Lozan Anlaşmalarıyla ‘hall'inin tarihini incelemektedir. Kuşkusuz bu tarihin ‘hayati' dönüm noktasını Ermeni meselesinin bir iç mesele olarak halli anlamına gelen 1915 tehcir kanunu ve yaşanan katliamlar oluşturmaktadır. Meselenin anılan anlaşmalarla hallinde uluslararası ‘zımni' mutabakat da önemli rol oynadı. 1878'den 1923'e kadar sınırlar neredeyse değişmeden kalırken, Anadolu Ermeni nüfustan arındırılır. Fuat Dündar bu kitabında küresel, bölgesel ve etnik düzlemlerde yaşanan savaş ve diplomasi ekseninde Osmanlı - Türk hükümetlerinin Ermeni nüfus politikalarını ele alıyor. Farklı meşruiyet temellerinde farklı siyasi ve ideolojik gerekçelerle hareket eden Abdülhamid rejiminin, İttihat - Terakki yönetiminin ve Kemalist hükümetlerin üç önemli tarihsel kırılma ânında Ermeni toplumuna yönelik bakışlarını ayrıntılarıyla ortaya koyuyor. Dündar'ın çalışması tarihyazımının önemini ancak son yıllarda farkettiği kritik bir olgu, nüfus üzerinden siyaset yapma ve sınır çizme olgusu üzerine yapılan en özgün araştırmalardan biri olarak Ermeni meselesini bu bağlama oturtuyor. Kahir Ekseriyet, Osmanlı ve Ankara hükümetlerinin bu çerçevede geliştirdiği ve uygulamaya koyduğu her türlü nüfus ve iskân politikasını en geniş kapsamı (tehcir, sevk, iskân, mübadele, kovma, tehcir-iskân-yeniden tehcir-yeniden iskân) ve en uzun kronolojisi (1878-1923) içinde anlamlandırmaya çalışan ilk çalışma olma özelliğini taşıyor.