Anayasa Mahkemesi'ne Bireysel Başvuru ve Kararların Medeni Usul Hukukuna Etkileri

Bireysel başvuru yolu ile temel haklarının kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasında olan kişilere, bu iddialarını Anayasa Mahkemesi önünde ileri sürebilme imkanı tanınmış olup bu yolun kabulü ile birlikte anayasa yargısı ile medeni yargı arasındaki etkileşim yoğunlaşmıştır. Medeni usul hukuku çerçevesinden bireysel başvuru yolu, temel haklarının medeni yargıda yer alan mahkemeler tarafından ihlal edildiği iddiasında olan kişilere bu iddialarını doğrudan Anayasa Mahkemesi önünde ileri sürebilme imkanı tanımaktadır. Medeni usul hukuku açısından bakıldığında bireysel başvuru yolunun konusu, medeni yargıda yer alan mahkemelerin bireysel başvuru kapsamında olan temel hakları ihlal eden işlemleri, ihmalleri ve özellikle kararlarıdır. Bireysel başvuru sürecinin aşamalarına uygun olarak ön inceleme aşaması neticesinde, kabul edilebilirlik incelemesi neticesinde ve nihayet esas incelemesi neticesinde farklı türde kararlar ile karşılaşılacaktır. Çalışmada, bireysel başvuru yolu, medeni usul hukuku perspektifinden ortaya konulmuş ve bireysel başvuru sürecinde verilebilecek kararların medeni usul hukukuna etkileri ayrı ayrı ele alınarak incelenmiştir.

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

MEDENİ USUL HUKUKU ÇERÇEVESİNDEN BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN ÖZELLİKLERİ

I. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN TANIMI, KONUSU VE İŞLEVİ

A. Bireysel Başvuru Yolunun Tanımı

B. Bireysel Başvuru Yolunun Konusu

C. Bireysel Başvuru Yolunun İşlevi

II. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ

A. Olağanüstü Kanun Yolu Olduğu Görüşü

B. Anayasa Hukukuna Özgü Bir Dava Olduğu Görüşü

C. Temel Hakları Korumayı Hedefleyen Bir Hukuki Çare Olduğu Görüşü

III. MUKAYESELİ HUKUKTA BİREYSEL BAŞVURU

A. Bireysel Başvuru Yolunun Mukayeseli Hukuktaki Genel Görünümü

B. Alman Hukukunda

C. İsviçre Hukukunda

D. Belçika Hukukunda

E. Avusturya Hukukunda

F. Fransız Hukukunda Bireysel Başvuru Yoluna Alternatif Yöntemler

IV. TÜRK HUKUKUNDA BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN GELİŞİMİ VE GENEL İŞLEYİŞİ

A. Bireysel Başvuru Yolunun Gelişimi

B. Bireysel Başvuru Yolunun Genel İşleyişi

V. MEDENİ USUL HUKUKU AÇISINDAN BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN KONUSU

A. Nihai Kararlar ve Ara Kararları

B. Geçici Hukuki Korumaya İlişkin Kararlar

C. Çekişmesiz Yargıda Verilen Kararlar

D. Takip Hukukundaki İhlaller Sebebiyle Bireysel Başvuru

E. Mahkeme Dışı Uyuşmazlık Çözüm Süreçleri Nedeniyle Bireysel Başvuru

F. Yabancılık Unsuru Barındıran Yargılamalarda Bireysel Başvuru

VI. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNA BAŞVURABİLECEK KİŞİLER

A. Medeni Usul Hukuku Çerçevesinden Başvurucuya İlişkin Genel Nitelikler

B. Medeni Usul Hukuku Açısından Bireysel Başvuru Yoluna Başvurabilecek Kişilerin Tespiti ve Sınırlanması

VII. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNA MÜRACAAT EDİLMESİNİN SONUÇLARI

A. Hükmün Şekli Anlamda Kesinleşmesine ve İcrasına Etkileri

B. Yargılamanın İadesine Müracaat İmkanına Etkileri

İKİNCİ BÖLÜM

BİREYSEL BAŞVURU SÜRECİNDE VERİLEBİLECEK KARARLAR

I. ÖN İNCELEME NETİCESİNDE VERİLEBİLECEK KARARLAR

A. İdari Ret Kararı (Başvurunun Reddi Kararı)

B. Başvurunun Kabul Edilebilirlik İncelemesi Yapılmak Üzere Komisyonlara Sevk Edilmesi

II. KABUL EDİLEBİLİRLİK İNCELEMESİ NETİCESİNDE VERİLEBİLECEK KARARLAR

A. Kabul Edilemezlik Kararı

B. Kabul Edilebilirlik Kararı

C. Başvurunun Reddi Kararı

D. Düşme Kararı

III. GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA KARARLARI

A. Kararın Hukuki Niteliği

B. Geçici Hukuki Koruma Kararı Verilebilecek Haller

C. Usul

D. Geçici Hukuki Koruma Kararının Türleri

E. Geçici Hukuki Koruma Kararının Etkileri

F. Geçici Hukuki Koruma Kararının Kalkması

IV. ESAS İNCELEMESİ NETİCESİNDE VERİLEBİLECEK KARARLAR

A. Bireysel Başvuru Yolundaki Esas İncelemesi ile Kanun Yolu İncelemesinin Ayrımının Ortaya Konulması

B. Hak İhlali Olmadığına Karar Verilmesi

C. İhlal Kararı

D. Düşme Kararı

E. Kabul, Sulh ve Feragatin Mümkün Olup Olmadığının Değerlendirilmesi

F. Hükmün Tashihi, Tavzihi ve Tamamlanması

G. Yargılamanın İadesi

V. PİLOT KARAR USULÜNDE VERİLEBİLECEK KARARLAR

A. Genel Olarak

B. Pilot Karar Usulünün Uygulanabileceği Haller

C. Kararın Verilmesi

D. Kararın Etkileri

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİREYSEL BAŞVURU SÜRECİNDE VERİLEBİLECEK NİHAİ KARARLARIN MEDENİ USUL HUKUKUNA ETKİLERİ

I. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ KESİNLİĞİ VE BAĞLAYICILIĞI

A. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Kesinliği

B. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı

C. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Etki Doğuracağı Anın Tespiti

II. USULE İLİŞKİN NİHAİ KARARLARIN ETKİLERİ

A. İdari Ret Kararının Etkileri

B. Kabul Edilemezlik Kararının Etkileri

C. Başvurunun Reddi Kararının Etkileri

D. Düşme Kararının Etkileri

III. HAK İHLALİ OLDUĞUNA KARAR VERİLEREK YENİDEN YARGILAMA YAPILMAK ÜZERE DOSYANIN İLGİLİ MAHKEMEYE GÖNDERİLMESİNİN ETKİLERİ

A. Genel Olarak

B. Yeniden Yargılamanın Yapılacağı Mahkeme

C. Yeniden Yapılacak Yargılamada Uyulacak Esaslar

D. Yeniden Yargılama Neticesinde Verilebilecek Kararlar

IV. ESASA İLİŞKİN DİĞER KARARLARIN ETKİLERİ

A. Hak İhlali Olmadığına Karar Verilmesinin Etkileri

B. Hak İhlali Olduğuna Karar Verilerek Başvurucu Lehine Tazminata Hükmedilmesinin Etkileri

C. İhlalin Tespitiyle Yetinilip Genel Mahkemelerde Dava Açılması Yolunun Gösterilmesinin Etkileri

V. BİREYSEL BAŞVURU SONUCU VERİLEN KARARLARIN SOMUT UYUŞMAZLIK DIŞINDAKİ ETKİLERİ

A. Kararların Objektif Etkilerinin Ana Hatlarıyla Ortaya Konulması

B. Yasama Organına Etkileri

C. Yürütme Organına Etkileri

D. Yargı Mercilerine Etkileri

SONUÇ

KAYNAKÇA